Làng Quyết Thành - một làng gốm soi bóng bên dòng sông Đáy hiền hòa đã 500 năm tuổi ở thị trấn Quế, huyện Kim Bảng, Hà Nam. Từ năm 1959, với mục đích khôi phục và phát triển nghề gốm, chính quyền đã địa phương đã tái thành lập hợp tác xã gốm Quyết Thành. Lúc đầu, nghề gốm chỉ còn tập trung được ở khu vực làng Hạ, người làng Thượng không làm gốm nữa mà sang làm thuê cho làng Hạ. Đến năm 1989, thị trấn Quế bắt đầu được thành lập, Đinh Xá Thượng được tách ra thành làng Đanh Xá, thuộc xã Ngọc Sơn (huyện Kim Bảng), còn làng Hạ được đổi tên là làng Quyết Thành theo tên Hợp tác xã và được tách ra thành một thôn của thị trấn Quế...

Làng nghề gốm Quyết Thành thuộc thị trấn Quế, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam. (Ảnh: internet)

Trải qua bao giai đoạn thăng trầm cùng đất nước, làng nghề gốm Quyết Thành tưởng chừng có lúc lâm vào cơn bĩ cực mai một, khi trong làng chỉ còn phát triển thưa thớt vài nhà làm nghề, lò nung dần bị nguội lửa. Thế rồi luồng gió mới đã tạo cho làng nghề một luồng sinh khí mới khi năm 2004, làng nghề đã được UBND tỉnh Hà Nam công nhận là làng nghề truyền thống.

Làng Quyết thành nổi tiếng với nghề làm gốm hàng trăm năm nay. (Ảnh: internet)

Với quy mô của một làng nghề, các sản phẩm gốm mỹ nghệ tinh xảo truyền thống được quảng bá rộng rãi, được nhiều người biết hơn. Những người vốn là thợ giỏi được công nhận vì đã có công lao đóng góp cho phát triển làng nghề. Làng gốm Quyết Thành dần được khôi phục lại, còn sớm tạo được thương hiệu, giữ vững vị thế là một làng nghề truyền thống với hàng nghìn sản phẩm khác nhau. Nhờ nhiệt huyết của những người con yêu nghề gốm, hiện nay mỗi năm làng nghề đã cho ra được 6 triệu sản phẩm, chủ yếu là bình rượu, ấm trà, chum lọ,... và một số vật dụng cần thiết khác trong cuộc sống. Sau khi cho ra lò, những sản phẩm được phân phối ở các tỉnh: Hà Nội, Hà Giang, Thái Bình, Thanh Hóa,... cùng một số tỉnh miền Nam.

Sản phẩm làng gốm Quyết Thành. (Ảnh: internet)

Sản phẩm gốm Quyết Thành hiện nay khá đa dạng và phong phú, từ những sản phẩm gốm dân dụng như: chum, vại, nồi niêu…cho tới những loại gốm mỹ nghệ tinh xảo trang trí hoặc là đồ sinh hoạt trong nhà như: ấm trà, chén, đĩa, tượng thờ, linh vật…và đặc biệt là sản phẩm dòng gốm son đặc trưng chỉ có ở nơi đây đang là sản phẩm được thị trường chào đón.Từ nguyên liệu đất sét, qua bàn tay tài hoa của người nghệ nhân đã tạo nên những sản phẩm tinh tế, hàng chục năm qua các sản phẩm này đã được xuất khẩu đi khắp các quốc gia trên thế giới như Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ...

Nghề gốm không chỉ là nghề truyền thống tạo thu nhập mà còn là mang cái "hồn" của người dân làng Quyết Thành. (Ảnh: internet)

Một số nghệ nhân trong làng cho biết, nếu nung bằng công nghệ cổ truyền bằng than hoặc củi thì thời gian sản phẩm ở trong lò phải mất 15 ngày mới có thể lấy thành phẩm ra sử dụng được. Với hàng gốm mỹ nghệ, đất sét phải phơi khô rồi cho nước vào khuấy đều, sau đó tinh lọc các tạp chất, cô đặc lại rồi đổ vào khuôn hoặc in dát trên máy, sau đó cắt gọt, đánh bóng vào son, vẽ men và cuối cùng là đưa vào lò nung. Quy trình làm ra sản phẩm gốm cũng trải qua nhiều công đoạn từ ngâm đất sét trong bể, sau đó làm nhuyễn đất bằng giẫm chân hoặc máy nghiền. Đất nhuyễn được được đặt lên bàn xoay tạo sản phẩm mang phơi khô hoặc sấy rồi đắp họa tiết, đánh giấy ráp lau chùi sạch sẽ. Sau đó phơi khô hẳn sản phẩm, một số mặt hàng được tráng thêm lớp men theo đơn đặt hàng riêng, còn thường là để mộc và cho vào lò nung. Vào son là khâu tạo nên nét độc đáo của gốm Quyết Thành so với các loại gốm khác. Người thợ phải dùng loại đất mà chỉ vùng này mới có, màu đỏ như son, nghiền nhỏ pha với nước để nhúng các sản phẩm và khi nung có màu đỏ tươi.

Nét đẹp truyền thống của làng Quyết Thành. (Ảnh: internet)

Qua thời gian, các sản phẩm gốm sứ cũng dần được thay thế, thế nhưng những sản phẩm mang nét văn hóa riêng, độc đáo vẫn được nhân dân trong làng giữ gìn, bảo tồn, phát triển. Với truyền thống lịch sử lâu đời của mảnh đất và con người nơi đây, sản phẩm gốm Quyết Thành đã và đang phát triển, khẳng định vị trí với từng sản phẩm và bí quyết của một làng nghề truyền thống có bề dày 500 năm tuổi ẩn mình bên dòng sông Đáy thơ mộng, hiền hòa.