Gành Đá Đĩa thuộc thôn Phú Hạnh, xã An Ninh Đông, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Tên gọi gành Đá Đĩa bắt nguồn từ đặc điểm tự nhiên của loại đá Bazan ở khu vực này, có hình dạng giống như những chiếc đĩa chồng lên nhau, được xem là “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam. Gành Đá Đĩa nằm trong một khu vực địa hình tương đối đa dạng, phong phú, bao gồm một quần thể đồi núi nằm liền kề nhau đến sát bờ biển một số vị trí thoải dần ra đến mép nước như khu vực Bãi Bàng, nhưng một số vị trí vẫn còn cao trên 20m như gành Đá Đĩa hoặc cao trên 50m như ở mũi Mom.

Với vẻ đẹp tự nhiên, cấu trúc độc đáo, đây được xem là một tuyệt tác kỳ vĩ của đá mà tạo hóa ban tặng cho mảnh đất này và trở thành viên ngọc quý của ngành du lịch Phú Yên. Những khối đá bazan hình thành cách đây khoảng 200 triệu năm xếp chồng lên nhau tạo hình độc đáo nhờ quá trình hoạt động của núi lửa ở vùng cao nguyên Vân Hòa (huyện Sơn Hòa). Khi dòng nham thạch phun trào từ miệng núi lửa gặp nước lạnh bị đông cứng lại và nứt vỡ, đã hình thành các phiến đá kỳ thú, đẹp lạ lùng, bí ẩn...

Hàng chục nghìn khối đá có hình lục giác, hình vuông hoặc hình tròn, lớp này xếp nối lớp kia, liền kề nhau, mỗi dải đá rộng chừng 50m và dài hơn 200m, nhìn từ trên cao xuống trông rất giống một tổ ong khổng lồ nổi bật giữa bờ biển xanh. Có những chỗ đá xếp cao và thẳng, có chỗ lại xếp trải dài hoặc nghiêng, rất ngay ngắn. Theo dòng thời gian, cùng những đợt sóng dồn từ biển, các cột đá ở đây không hề tách rời hay đứt gãy mà cứ bám vào nhau, vờn nhau với biển cả.

Mặt nước trong xanh ở Gành Đá Đĩa

(Wowtimes) Quá trình hình thành của Gành Đá Đĩa

Khu vực phía Bắc của gành Đá Đĩa được thành tạo bởi đá granit thuộc phức hệ Đèo Cả có tuổi địa chất khoảng 70 – 127 triệu năm, được xếp vào giai đoạn macma kiến tạo Mesozoi muộn. Vào khoảng 10 triệu năm trước, khu vực trung tâm tỉnh Phú Yên, nay thuộc vùng cao nguyên Vân Hòa đã diễn ra hoạt động phun trào núi lửa rất mạnh mẽ.

Khu vực chính của gành Đá Đĩa thuộc dạng đá bazan được hình thành dưới tác động của hoạt động núi lửa, các dòng nham thạch phun trào nứt gãy thành các cột đá có mặt cắt hình lục giác, ngũ giác...tương đối đồng đều. Những khối đá này sau đó chịu ảnh hưởng của quá trình nâng lên của lục địa và mực nước biển hạ thấp đã dần lộ ra một gành đá có cấu tạo địa chất đặc biệt.

Năm 1998, Nhà nước Việt Nam công nhận Gành Đá Đĩa là thắng cảnh thiên nhiên cấp quốc gia.

Năm 2020, Danh lam thắng cảnh Gành Đá Đĩa đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (theo Quyết định số 2280/QĐ-TTg ngày 31/12/2020).

Tại khu vực khuôn viên Gành Đá Đĩa còn trưng bày hàng vạn cối xay đá, gốm Quảng Đức và cổ vật với ước muốn lưu giữ và phát huy giá trị tinh thần, văn hóa, lịch sử của vùng đất Phú Yên cho đời sau.

Với vẻ đẹp tự nhiên và cấu trúc độc đáo, đây được xem là kiệt tác của đá mà tạo hóa đã ban tặng cho mảnh đất này, trở thành viên ngọc quý của xứ hoa vàng trên cỏ xanh.