Viện Hải dương học, tiền thân là Sở Hải dương học nghề cá Đông dương được thành lập vào ngày 14/9/1922, nâng cấp lần thứ nhất thành Viện Hải dương học Đông dương (Institut océanographique de l’Indochine) vào năm 1930, với mục tiêu là “Khảo sát điều kiện tự nhiên và nguồn lợi sinh vật, kết hợp với việc đánh cá ở biển Đông, bao gồm 2 quần đảo Hoàng Sa (Paracels), Trường Sa (Spratly) và biển Hồ ở Campuchia để xác định chiến lược cho nghề khai thác cá ở Đông Dương. Đồng thời triển khai nghiên cứu các công nghệ chế biến và nuôi trồng hải sản”. Chính vì mục tiêu có tính chiến lược đó nên Viện đã đuợc xây dựng tại Nha Trang, địa điểm lý tưởng để triển khai các nhiệm vụ nghiên cứu và khai thác Biển Đông.

Viện Hải dương học có chức năng nghiên cứu cơ bản, điều tra cơ bản, phát triển công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao trong lĩnh vực hải dương học và các lĩnh vực khác có liên quan theo quy định của pháp luật, với các hoạt động thường xuyên là nghiên cứu cơ bản về hải dương học, tài nguyên và môi trường biển; phát triển nghiên cứu ứng dụng triển khai về bảo tồn đa dạng sinh học, công nghệ nuôi trồng, nguồn lợi động vật và thực vật biển; nghiên c���u độc tố, độc chất trong sinh vật và môi trường biển; nghiên cứu vật lý hải dương, khí tượng - thủy văn và động lực biển.

Bảo tàng Hải dương học, dưới sự quản lý của Viện hải dương học, là một bộ phận không thể tách rời cùng lịch sử hình thành và phát triển của Viện Hải dương học. Bảo tàng gồm khu nuôi thuần hóa sinh vật biển và các khu vực trưng bày mẫu vật sống và mẫu vật tiêu bản theo các chủ đề, khu thuần hóa, bảo tồn sinh vật biển, khu trưng bày mẫu vật Hoàng Sa – Trường Sa, và công viên Trường Sa. Hệ thống Aquarium và lưu trữ mẫu vật của Bảo tàng đang nuôi giữ và bảo quản hơn 20.000 mẫu vật với tính đa dạng cao, đặc trưng cho các hệ sinh thái biển điển hình, phục vụ công tác nghiên cứu khoa học và giáo dục truyền thông cộng đồng. Hệ thống trưng bày về Hoàng Sa – Trường Sa với những nội dung và hình thức trưng bày rất đa dạng, là nơi du khách có những trải nghiệm chân thực và đầy đủ về vùng biển đảo thân yêu của Tổ quốc, góp phần nâng cao nhận thức của công chúng về tài nguyên, chủ quyền lãnh thổ quốc gia trên biển. Với bề dày lịch sử và các hoạt động nổi bật, Bảo tàng Hải dương học là thành viên của Hiệp hội bảo tàng quốc tế ICOM, một địa chỉ tin cậy cho học sinh, sinh viên và các nhà nghiên cứu tới làm việc, học tập và cũng là nơi du khách đến để mở mang hiểu biết về không gian lãnh thổ, tài nguyên và môi trường biển Việt Nam.

Viện đã được Nhà nước giao chủ trì nhiều đề tài/nhiệm vụ khoa học theo hướng nghiên cứu cơ bản gắn với ứng dụng thực tiễn. Các đề tài này đã đóng góp cơ sở lý luận cho xây dựng chiến lược quản lý tổng hợp đới bờ Việt Nam; cơ sở khoa học cho nuôi trồng thủy sản bền vững; nâng cao hiểu biết về thủy triều đỏ phục vụ quản lý an toàn thực phẩm đối với hải sản và cung cấp những hiểu biết mới về cá dữ tấn công người, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp phòng tránh. Viện cũng đã tham gia thực hiện các nhiệm vụ/đề tài của các chương trình Nhà nước do các cơ quan khác chủ trì và góp phần nâng cao hiểu biết về các quá trình hải dương học, đa dạng sinh học biển và tài nguyên biển. Chín đề tài cấp Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam được triển khai trong 5 năm qua theo hướng nghiên cứu cơ bản với định hướng ứng dụng vào thực tiễn đã cung cấp nhiều dẫn liệu khoa học tăng cường hiểu biết về tương tác giữa lục địa và biển phục vụ cho khắc phục và giảm nhẹ thiên tai, xây dựng công trình bờ, quy hoạch phát triển nuôi trồng và du lịch bền vững; nâng cao tri thức về độ tố học biển làm cơ sở cho bảo đảm an toàn thực phẩm.

Biển Đông có vị trí vô cùng to lớn trong quá trình phát triển của Việt Nam. Viện Hải dương học là cơ sở nghiên cứu, chuẩn bị tri thức, thông tin và lực lượng cho công cuôc khai thác và bảo vệ Biển Đông. Sự phát triển không ngừng của Viện Hải dương học gắn liền với chính sách và sự đầu tư của Chính phủ Việt Nam, của Viện Khoa học và Công nghệ và sự giúp đỡ quốc tế, là công sức của nhiều thế hệ cán bộ nghiên cứu tâm huyết với ngành khoa học hải dương ở Việt Nam, mà tiêu biểu là những nhà khoa học đầu ngành, những người lãnh đạo Viện Hải dương học trong 100 năm qua.

(WOWTIMES)  Những cột mốc đáng nhớ trong hành trình 100 năm của Viện Hải dương học.

Ngày 14/9/1922: Sở Hải dương học nghề cá Đông dương (Service océanographique des pêches de l’Indochine) tiền thân của Viện hải dương học được thành lập tại Nha Trang.

Năm 1925: Viện mở rộng phạm vi nghiên cứu và thu thập thông tin xuống phía nam (Vịnh Thái Lan) và lên phía bắc (Vịnh Bắc Bộ).

Năm 1926- 1927: Viện mở rộng phạm vi nghiên cứu và thu thập thông tin ra các vùng khơi xa xôi (Quần đảo Hoàng Sa và Quần đảo Trường Sa).

Năm 1930: Viện được nâng cấp lần thứ nhất thành Viện Hải dương học Đông dương.

Năm 1952: Viện Hải dương học Đông Dương chính thức được Chính phủ Pháp bàn giao cho Chính quyền miền Nam đương thời, đổi tên thành Hải học viện Nha Trang.

Năm 1959-1960: Viện Tham gia khảo cứu vịnh Thái Lan và miền Nam Việt Nam với Viện Hải dương học Scripps (Scripps Institution of Oceanography), California, Hoa Kỳ trên tàu Stranger trong chương trình NAGA.

Năm 1993: Viện Hải dương học bao gồm tất cả các cơ quan nghiên cứu biển trên toàn quốc, Viện được tổ chức thành một viện chính ở Nha Trang và hai phân viện ở Hải Phòng và Hà Nội.

Năm 1996: Viện đã xây dựng tập bản đồ các đặc trưng điều kiện tự nhiên, sinh thái và sức sản xuất sinh học vùng biển nước trồi mạnh Nam Trung Bộ tỷ lệ 1/500.000.

Năm 2001: Hai phân viện ở Hải Phòng và Hà Nội được nâng cấp thành Viện Địa chất và Địa vật lý biển (Hà Nội) và Viện Tài nguyên và Môi trường biển (Hải Phòng). Cả 3 viện đều trực thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Năm 2009: Viện đã xây dựng tập bản đồ lưới giã vịnh Bắc Bộ, chương bản đồ biển của Tập Bản đồ Quốc gia, tập bản đồ thủy văn và động lực Biển Đông tỷ lệ 1/4.000.000.

Năm 2010: Bảo tàng Hải dương học đã đưa vào hoạt động Phòng trưng bày “Tài nguyên biển đảo Hoàng Sa, Trường sa” với nhiều tài liệu liên quan đến hoạt động nghiên cứu, khai thác và sử dụng tài nguyên trong lịch sử Việt Nam và các mẫu vật tiêu bản cũng như sinh vật sống có liên quan đến hai quần đảo thiêng liêng của tổ quốc.

Viện hải dương học đã hoàn chỉnh qui trình xây dựng hệ thống dữ liệu Biển của quốc gia, xây dựng bộ chương trình lưu trữ, quản lý và trao đổi dữ liệu, thành lập cơ sở dữ liệu Hải dương học Biển Đông. Hiện nay, Viện đã thu thập và lưu giữ vốn vốn dữ liệu to lớn của 3 trung tâm dữ liệu cỡ lớn của quốc tế, của Viện Hải dương học và các Chương trình Biển Nhà nước bao gồm số liệu của 6.731 chuyến khảo sát ở Biển Đông với tổng số 149.000 trạm. Đã lưu giữ được các thông tin về điều kiện tự nhiên, nguồn lợi, tài nguyên và môi trường Biển Đông và ven bờ Việt Nam. Và phát hiện các đặc điểm nhiệt động lực học tây Biển Đông. Đặc biệt đã thiết lập được bản đồ hệ dòng chảy tầng mặt và tầng sâu. Điều này rất có ý nghĩa đối với việc khai thác nguốn lợi biển, giao thông vận tải, bảo vệ môi trường và an ninh quốc phòng, xác định cấu trúc nước và các khối nước Biển Đông. Phát hiện hiện tượng và hệ nhiệt năng hiệu dụng trong biển, rất quan trọng để cung cấp các tham số kỹ thuật phục vụ nghiên cứu các quá trình biến động đáy biển, các quá trình xói lở trong khi xây dựng các công trình ngầm như đặt các ống dẫn dầu khí, các cáp quang, các công trình dân sự và quốc phòng. Cung cấp các thông số kỹ thuật cần thiết cho việc đặt đường dây cáp ngầm qua Biển Đông (từ Singapore đến Đài Loan).

Những thành tích đạt Viện Hải dương học.

Năm 2002: Viện vinh dự được nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập Hạng Ba.

Năm 2007:Viện vinh dự được nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập Hạng Nhì.

Năm 2010:Viện vinh dự nhận được Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ.

Năm 2012:Viện vinh dự được nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập Hạng Nhất.

Tháng 10/2012: Bảo tàng Hải Dương Học được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) chính thức xác lập Kỷ lục “Nơi lưu trữ bộ mẫu sinh vật biển lớn nhất”.

Năm 2016:Viện vinh dự nhận được Cờ thi đua của UBND tỉnh Khánh Hòa.

Năm 2018:Viện vinh dự nhận được Bằng khen của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.

Năm 2019:Viện vinh dự nhận được Cờ thi đua của Viện Hàn lâm.

Nguồn: Trang web VIỆN HẢI DƯƠNG HỌC, tổng hợp tin tức, hình ảnh (internet)