Kính Chủ là tên một xã thuộc tông Kính Chủ, huyện Giáp Sơn, phủ Kinh Môn nay là thôn Dương Nham, xã Phạm Mệnh, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Tương truyền là nghề chạm khắc xuất hiện vào thời Lê. Năm 1436, Nguyễn Trãi dâng biểu về khánh đá, vua bèn sai thợ đá Giáp Sơn lấy đá Kính Chủ để làm. Vài năm cuối của thế kỷ XX, chính những người thợ đá Kính Chủ lại tham gia chế tác và điêu khắc khu tượng đài Trần Quốc Tuấn bằng đá hùng vĩ trên núi An Phụ, làm nên một kỳ quan mới trên vùng đất Hải Đông xưa của Đại Việt.

Làng nghề chạm khắc đá Kính Chủ có từ lâu đời. (Ảnh: internet)

Có những tác phẩm do nghệ nhân trong làng đục đẽo đã trở thành di sản văn hóa quốc gia, trong đó có thành nhà Hồ ở Thanh Hóa, bia chùa Đông Dương, bia chùa Côn Sơn. Gần đây nhất, tượng đài Trần Hưng Đạo bằng đá nằm trên núi An Phụ cũng là tác phẩm của những bàn tay tài hoa Kính Chủ. Hiện nay, ngoài chế tác văn hoa cho các công trình văn hóa, đình chùa, lăng mộ, người làng nghề Dương Nham còn chạm khắc tạo ra các con giống, tượng đá và các loại sản phẩm khác. Với bàn tay tài hoa và lòng yêu nghề, người Dương Nham đã tạo nên những công trình bằng đá tinh xảo, sắc nét nổi tiếng. Trải qua bao thăng trầm, người dân nơi đây vẫn giữ được nghề nhưng ngày càng ít người làm. Đến nay, trong xã chỉ còn 2 cơ sở làm nghề với khoảng 25 lao động.

Nghề Chạm khắc đá không chỉ đòi hỏi sự khéo léo, tài hoa mà còn cần có một sức khỏe tốt. (Ảnh: internet)

Thợ đá Làng Kính Chủ có thể thực hiện hầu hết những công việc về chế tác đá như: Bắc cầu, làm quán, đục cối, tạc tượng, khắc bia, làm đá tảng, đá phiến... Trong suốt một nghìn năm theo đuổi nghề nghiệp, thợ đá làng Kính Chủ đã sản xuất biết bao công trình và sản phẩm bằng đá, trong đó có những sản phẩm trở thành di sản văn hóa tiêu biểu của dân tộc, đặc biệt là hàng vạn bia ký - những trang sử bằng đá vô cùng quý báu còn lưu lại đến nay.

Ngày nay, theo thời gian, mở cửa của nền kinh tế thị trường, nghề chạm khắc đá cũng có nhiều thay đổi. Thay vì phải lên núi để lựa chọn đá như trước đây, người làng nghề Dương Nham đã tìm được những đối tác cung cấp nguyên liệu ổn định từ Thanh Hóa. Các phiến đá đã được đối tác sơ chế nhẵn nhụi nên người làm nghề cũng bớt vất vả. Người chạm khắc cũng đã đưa nhiều máy móc vào thay thế cho sức người góp phần nâng cao năng suất lao động mang lại nguồn thu nhập cho người dân địa phương.

Để làng nghề chạm khắc đá Kinh Chủ không bị mai một, thời gian tới các cơ quan chuyên môn cần tuyên truyền, nâng cao kiến thức cho người dân địa phương góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống. Bên cạnh đó cũng cần quan tâm tác động của làng nghề với con người như: môi trường, tiếng ồn...