Dinh thự nhà Vương thuộc xã Sà Phìn (huyện Đồng Văn), một khu di tích phản ánh rõ nét cuộc sống của “Vua Mèo” - Vương Chính Đức cách đây gần một thế kỷ. Theo nhiều tài liệu còn ghi lại, dinh thự nhà họ Vương được xây dựng từ năm 1919, là nơi ở của ông Vương Chính Đức, một thổ ty giàu có trên vùng cao nguyên đá được người Mông tôn sùng làm vua, cai quản cả một vùng rộng lớn gồm 4 huyện vùng cao Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc. Đây là một công trình có kiến trúc đặc sắc bậc nhất của tỉnh Hà Giang, đã được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Khu dinh thự được xây dựng ở vị trí vô cùng đắc địa, là một gò đất có hình mai rùa, xung quanh đều được bao bọc bởi những dãy núi cao, đảm bảo các yếu tố về phong thủy, phòng thủ, kiên cố. Toàn bộ dinh thự “vua Mèo” có diện tích gần 3.000 m2, được “vua Mèo” Vương Chí Sình (hay Vương Chính Đức) cho khởi công vào năm 1919 và hoàn thành sau đó 9 năm, tức năm 1928. Tổng kinh phí xây dựng ước tính tới 15 vạn đồng bạc trắng Đông Dương (tương đương với 150 tỉ tiền Việt Nam lúc bấy giờ).
 

Nhìn từ trên cao, toà dinh mang hình dáng của chiếc mai rùa nằm giữa thung lũng núi non trùng điệp mây phủ bốn mùa. Khu toà dinh rộng lớn còn được bao bọc bởi hai vòng tường thành xây bằng đá, đặc điểm đặc trưng của người Mông.Bên trong là một khối kiến trúc đồ sộ tiêu biểu cho một dòng họ vương giả vùng cao với những dãy nhà 2 tầng ngang, dọc nối tiếp nhau như những dãy núi trùng trùng điệp điệp trên cao nguyên đá.

Theo tài liệu ghi lại tại khu di tích này thì toà dinh thự họ Vương là sự kết hợp giữa 3 nền văn hoá Trung Quốc - Mông - Pháp. Kiến trúc toà dinh mô phỏng một phần kiến trúc đời Thanh của Trung Quốc, kết hợp với hoa văn của người Mông và nghệ thuật của Pháp. Dinh là sự hoà quyện giữa các nguyên liệu đá xanh, gỗ sa mộc và ngói đất nung lợp theo lối âm dương. Trải qua bao thăng trầm lịch sử nhưng khu dinh thự họ Vương vẫn giữ được hình dáng xưa cũ, vẫn mang vẻ đẹp của sự bề thế và uy nghi.

Toàn dinh thự có 3 dãy tiền, trung, hậu với 64 phòng. Cả ba dãy nhà từ cột, kèo, sàn, vách đến mái đều được làm bằng gỗ quý. Khu chính diện là nơi ở của “vua” họ Vương. Đây là một công trình kiến trúc đẹp hiếm có và hội tụ những tinh hoa kiến trúc của vùng cao thể hiện uy quyền và sự vương giả giữa cao nguyên đá. Đoạn đường dẫn vào dinh được lát bằng những phiến đá hoa cương có chạm khắc nhiều hoa văn, bao quanh khu nhà là vườn cây với nhiều loai cây như sa mộc, lê, đào…

Dinh thự có 4 nhà ngang, 6 nhà dọc, chia thành nhà cổng, tiền dinh, trung dinh và hậu dinh gồm 64 phòng lớn nhỏ được xây hai tầng bằng đá xanh, mái vách bằng gỗ, ngói làm từ đất nung

Hai bên con đường dẫn vào khu nhà Vương trồng hàng cây sa mộc thẳng đứng, xanh mướt quanh năm.

Cửa chính bước vào dinh thự được uốn cong với những cánh dơi - biểu tượng cho chữ "phúc". Mái cổng bằng gỗ được chạm khắc với nhiều kiểu hoa văn, họa tiết tinh xảo.

Giữa các dãy nhà gỗ 2 tầng khép kín là một khoảng sân rộng đầy ánh sáng. 

Bức hoành phi "Biên Chính Khả Phong" treo trên cửa dinh thự được Vua Khải Định phong tặng năm Khải Định 8 (năm 1923). Nhà xây cao dần từ ngoài vào trong, từ khu hậu dinh đã cao hơn cổng chính nhà khoảng 10m.

Lan can xây dựng theo kiểu khung hoa sắt, kiến trúc đặc thù của Pháp những năm đầu thế kỷ 20. Dinh có đầy đủ các chức năng như: sinh sống, làm việc và pháo đài quân sự phòng thủ...

Đặc trưng khu dinh lợp toàn bộ bằng ngói âm dương màu ghi xanh, ngói ống trang trí hoa văn hình chữ "Thọ", có thể chống được thời tiết khắc nghiệt nơi đây 

Hệ thống nước mưa thời trước được làm bằng một loại tôn đem về từ Pháp, qua đó dẫn nước mưa ra một chiếc bể chứa lớn sau nhà.
 

Nhiều chi tiết của dinh thự được chạm khắc cầu kì, tinh xảo mang các biểu tượng cho sự phú quý, hưng thịnh.

Nhìn chung, đa số nội thất và vật dụng gắn liền với Vua Mèo khi còn sống đều được lưu giữ và bảo quản tốt đến tận ngày nay. Duy chỉ có một số ghế và đồ gỗ được làm bằng thông đá, về sau đã được nhà nước ta thay đổi bằng gỗ lim và gỗ nghiến để không bị mai một dần theo thời gian. Các cấu kiện gỗ mang bản sắc văn hóa địa phương đậm đà bằng cách khắc những hoa văn hình bông hoa bản địa như đào, anh túc… Một số vật dụng bị ảnh hưởng bởi phương Tây có trong công trình này có thể kể đến như bồn tắm sữa dê bằng đá, cửa sổ chớp kính bên cạnh lò sưởi, lối ra vào thì được làm bằng đá hoa cương kết nối bằng khung hoa sắt đậm chất kiến trúc Pháp.

Nét đặc sắc của khu dinh thự nằm ở cấu trúc và cách bố trí các phòng. Dinh thự như một pháo đài kiên cố, các bức tường dày, được xây bằng đá xanh, ngói đất nung và đồ gỗ trong các dãy nhà là gỗ thông đá. Dinh có 2 lô cốt để phòng thủ, có kho cất giữ tài sản, kho vũ khí, cách bố trí các phòng tựa như một thành quách thu nhỏ.

Đa số nội thất và vật dụng gắn liền với Vua Mèo khi còn sống đều được lưu giữ và bảo quản tốt đến tận ngày nay.

Trải qua hơn 120 năm thăng trầm của lịch sử, trải qua sự khắc nghiệt khí hậu, thiên nhiên ở độ cao trên 1.600 m so với mặt nước biển, song di tích lịch sử nhà Vương vẫn luôn giữ được hình dáng xưa cũ cùng với những giá trị lịch sử một thời.